गिद्ध पर्यटनको ‘हब’ बन्दै नवलपुर

“विभिन्न देशबाट साधारण विद्यार्थीदेखि वैज्ञानिकसम्म गिद्धको अनुसन्धान र जैविक विविधताको अध्ययनका लागि आउनुभएको छ । सामुदायिक पर्यापर्यटनलाई खुला विश्वविद्यालयका रूपमा विकास गर्ने हाम्रो प्रयास छ,” चौधरीले भन्नुभयो, “किराफट्याङ्ग्रा, चराचुरुङ्गी र वनस्पतिदेखि ठुला जनावरको अध्ययन अवलोकन गर्ने पर्यटक ल्याउन सक्छौँ तर विडम्बना हामी गैँडा र बाघको पर्यटनमा मात्र फसेका छौँ ।”

अस्ट्रेलियाबाट गिद्ध अवलोकन गर्न आउनुभएका रिचार्डसन आफू विश्वविद्यालयको विद्यार्थी भएको र एकै ठाउँमा यति धेरै गिद्धको अवलोकन गर्न पाउँदा निकै उत्साही भएको बताउनुभयो । यस्ता प्रजातिका गिद्ध लोपोन्मुख अवस्थामा रहेकाले संरक्षणमा विशेष जोड दिनुपर्ने उहाँको सुझाव छ ।

बङ्गलादेशको ढाकाबाट आउनुभएकी पाठशाला दोस्रो वर्षमा अध्ययनरत रस्पी फैयाजले आफ्नो देशमा यस्ता गिद्ध देख्न नपाउने भएकाले यहाँ आएर गिद्ध र उनीहरूको जीवनचक्रका बारेमा जानकारी पाएको र अत्यन्तै हर्षित भएको प्रतिक्रिया दिनुभयो ।

गिद्धलाई आहार खुवाउने रेस्टुरेन्टले सामुदायिक वनमा गौशाला पनि सञ्चालन गरेको छ । जहाँ मृत्युको मुखमा पुगेको गाई गोरुलाई बाँच्न पाउने अधिकार हनन नहुने गरी पालिन्छ र प्राकृतिक रूपमा मरेपछि गिद्धलाई खुवाइन्छ । यसो गर्दा कावासोती छाडा गाईगोरुमुक्त हुने, किसानको समस्या पनि समाधान हुने, बालीनालीमा हुने क्षति कम हुने र दुर्घटना पनि न्यूनीकरण हुने विश्वास गरिएको छ ।

गिद्धलाई संरक्षण गर्दै गिद्ध पर्यटनको हब बनाउने, रोजगारी र व्यवसायको अवसर सिर्जना गर्ने, सँगसँगै सचेतना, अपनत्व र संरक्षणलाई जोडेर दिगो जीविकोपार्जन गरी चक्र (साइकल) का रूपमा अभियान अघि बढाउने योजना रहेको अध्यक्ष चौधरीले सुनाउनुभयो ।

यो रेस्टुरेन्ट सञ्चालन गर्दा सन् २००५ मा सात प्रजातिका ७२ वटा मात्र गिद्ध थिए । सन् २०२३ मा यहाँ आठ प्रजातिका ५१७ वटा गिद्ध गणना भएका थिए । यहाँ हरेक पटक आहार खुलाउने बेला गिद्धको गणना गरिन्छ । अघिल्लो हप्ताको गणनामा २१३ वटा गिद्ध रहेका नेपाल पन्छी संरक्षण सङ्घका संरक्षण अधिकृत देउबहादुर रानाले जानकारी दिनुभयो ।

अब हिमाल र साइबेरियाबाट आउने गिद्धले यो सङ्ख्या बढ्ने अनुमान गरिएको छ । गत वर्ष यो क्षेत्रमा एक सय जति गिद्धका गुँड रहेकाले सङ्ख्या बढ्ने रानाले बताउनुभयो । कावासोतीको ज्योतिकुञ्ज सामुदायिक वन, लामीचौर सामुदायिक वन, नमुना सामुदायिक वनलगायतमा गिद्धले गुँड लगाई प्रजनन गर्ने गर्छन् ।