#अल्पसंख्यक जाति# तिब्बती संस्कृतिको उत्तराधिकार तथा विकास

तिब्बतमा दसौँ लाख दासदासी मुक्त भएको सम्झनामा दासदासी मुक्त दिवस मनाइन्छ। यही मार्च २८ तारिख ६३औँ दासदासी मुक्त दिवस हो। प्रजातान्त्रिक सुधारदेखि तिब्बतका विभिन्न जातीय सर्वसाधारणको जीवनस्तरमा चौतर्फी सुधार भएको छ। तर केही पश्चिमा राजनीतिज्ञ, सांसद र मिडियाहरूले तिब्बतमाथि हिलो छ्याप्ने खालको भनाइ प्रसारण गर्दै "अवास्तविक तिब्बत" बनेको उल्लेख गरेका छन्। साथै उनीहरूले तिब्बती संस्कृति बिस्तारै हराउँदैगएको विचार पनि राखेका छन्। यो साँचिकै हो कि?

पुरानो तिब्बतमा, लाखौं दासहरूका लागि सांस्कृतिक जीवन बिताउन अत्यन्तै कठिन थियो। प्रजातान्त्रिक सुधार भएदेखि ६० वर्षयता चिनियाँ केन्द्रिय सरकार र तिब्बत स्वायत्त क्षेत्रीय सरकारको सक्दो प्रयासमा तिब्बतको उत्कृष्ट परम्परागत संस्कृतिको संरक्षण र प्रवर्द्धन गर्दैआएका छन्। तिब्बती नयाँ वर्ष, ल्हासा शेटन महोत्सव र नाछ्यु घोडा प्रतियोगिता महोत्सवलगायतका सांस्कृतिक र परम्परागत चाडपर्वहरूको उचित संरक्षण तथा उतराधिकारीको विकास गरिएको छ।

त्यसबाहेक तिब्बतले तिब्बती नाचगान समूह, तिब्बती ओपेरा समूह, नाटक समूहलगायत नाटकीय प्रदर्शन समूहहरू स्थापना गरेको छ। यी समूहहरूले ग्रामीण क्षेत्र तथा पशुपालन क्षेत्र गएर दुर्गम गाउँमा समाजवादको नयाँ संस्कृति पुर्‍याएका छन्। तिब्बतको बढ्दो खुलापनसँगै, तिब्बती संस्कृति बिस्तारै संसारमा प्रवेश भएको छ। विभिन्न कला समूहहरूले विश्वका एक सयभन्दा बढी देश र क्षेत्रहरूमा प्रदर्शन र शैक्षिक आदानप्रदान गतिविधि गरेका छन्।

परम्परागत संस्कृतिका साथै तिब्बतको भाषा पनि राम्ररी संरक्षण गरिएको छ।

पुरानो तिब्बतमा, शिक्षा प्राप्त गर्ने मान्छेहरू कुलीनका सन्तानहरू थिए। कुल जनसङ्ख्याको ९५ प्रतिशत दासहरूसँग शिक्षा लिने अधिकार थिएन। युवा र मध्यम उमेरका मानिसहरूमा निरक्षरता दर ९५ प्रतिशतभन्दा बढी थियो।

प्रजातान्त्रिक सुधारपछि, तिब्बतका विभिन्न क्षेत्र तथा जिल्लामा माध्यमिक विद्यालय र प्राथमिक विद्यालयहरूको स्थापना भयो र अधिकाँश बस्ती तथा केही गाउँमा प्राथमिक विद्यालयको स्थापना भयो। सन् १९६१ मा, तिब्बतको पहिलो शिक्षक विद्यालय अर्थात् ल्हासा सामान्य विद्यालय सञ्चालन भएको थियो। त्यसपछि, तिब्बत विश्वविद्यालय, तिब्बत कृषि र पशुपालन विद्यालय, तिब्बती चिकित्सा तथा औषधि विश्वविद्यालय र तिब्बत उच्च व्यावसायिक र प्राविधिक विद्यालय आदि पनि क्रमशः स्थापना भएका थिए। हाल, पूर्व-विद्यालय शिक्षा, आधारभूत शिक्षा, व्यावसायिक शिक्षा, उच्च शिक्षा, निरन्तर शिक्षा र विशेष शिक्षालाई समेट्ने तुलनात्मक रूपमा पूर्ण आधुनिक शिक्षा प्रणालीको निर्माण भएको छ। तिब्बती सर्वसाधारणले शिक्षा लिने अधिकार पूर्ण रूपमा संरक्षण गरिएको छ।

प्रजातान्त्रिक सुधारपछि राष्ट्रिय संविधान, जातीय क्षेत्रीय स्वायत्तता कानून, राष्ट्रिय साझा भाषा र लेखन कानुन र तिब्बती क्षेत्रका केही कानुन तथा नियमहरूले अल्पसंख्यक जातीय भाषाको सिकाइ, प्रयोग र विकासबारे स्पष्ट रूपमा तोकेर द्विभाषी शिक्षण प्रणालीको स्थापना गरेको छ। हाल, तिब्बतका सबै कृषि तथा पशुपालन क्षेत्र र केही सहर तथा बस्तीका प्राथमिक विद्यालयमा तिब्बती र राष्ट्रिय साझा भाषाद्वारा एकैसाथ पढाइन्छ। मुख्य पाठ्यक्रमहरू तिब्बती भाषाबाट पढाइन्छ। माध्यमिक विद्यालयमा पनि तिब्बती र राष्ट्रिय साझा भाषा दुवैद्वारा शिक्षा दिने गरिन्छ।