तथाकथित "चीनको अधिक क्षमता सिद्धान्त" का पछाडि जबरजस्ती र धम्की

हाल अन्तर्राष्ट्रिय समूहमा चीनसम्बन्धी एउटा विवादित नयाँ आवाज सुनिएको छ। अमेरिकाले चीनसँग केही क्षेत्रमा विशेष गरी विद्युतीय सवारी साधन र नवीकरणीय ऊर्जा उपकरणमा अत्यधिक क्षमता रहेको भनेको छ। उसको विचारमा चीनको घरेलु मागले यी उत्पादन क्षमतालाई अवशोषित गर्न सक्दैन त्यसैले कम मूल्यमा मात्र निर्यात गर्न सक्छ जुन तथाकथित "बजार संयन्त्र" लाई नष्ट गर्छ र विश्वव्यापी बजारलाई असर गर्छ। अमेरिकाले चीनलाई दुईवटा छनोट प्रदान गरेको छ। ती दुईवटा छनोटहरुमा या त निर्यातजन्य वस्तुको मूल्य बढाउने वा उत्पादन क्षमता घटाउने।

चीन भर्खरै जापानलाई उछिन्दै सबैभन्दा ठूलो अटोमोबाइल निर्यातकर्ता बनेको छ तर अमेरिका चुपचाप बस्न सक्दैन। सबैलाई भ्रमित लाग्छ कि विगत दस वर्षमा जापानको अटोमोबाइल निर्यात प्रत्येक वर्ष पहिलो स्थानमा रहेको थियो। त्यसबेला अमेरिकाले किन जापानको क्षमता अधिक भयो भनेर भन्न सकेन।

त्यसोभए, के चीनको नयाँ ऊर्जा सवारी साधन र फोटोभोल्टिक उद्योगमा वास्तवमै अधिक क्षमता छ त?

यस मामिलामा फरक स्थानबाट पूर्णतया फरक दृष्टिकोण देखिन्छ। विश्वको सबैभन्दा धनी व्यक्ति एवम् टेस्लाका संस्थापक एलन मस्कले भनेका छन् कि यदि अमेरिकाले व्यापार सुरक्षा उपाय अपनाएन भने चिनियाँ नयाँ ऊर्जा वाहन कम्पनीले अमेरिकामा व्यापकता पाउनेछन् जुन अमेरिकी उपभोक्ताका लागि आयाम घटाउने प्रहार हुनेछ।

अमेरिकी अधिकारीको दृष्टिकोण पूर्णतया फरक छ। अमेरिकाको व्यापार प्रतिनिधिको कार्यालयमा ताइ छी नामक चिनियाँ मूलकी महिला कार्यकारीले हालै "विदेशी व्यापार बाधा मूल्याङ्कन प्रतिवेदन २०२४" जारी गरेअनुसार, चीनमा स्टिल, आल्मुनियम, फोटोभोल्टिक सोलार प्यानल र नयाँ उर्जाका सवारीसाधनको क्षमता बढेको र यो चिन्ताजनक स्तरमा पुगेको बताउनु भएको थियो। विशेषगरी बिजुली सवारीसाधन, त्यसबारे युरोपले समाधान गर्नका लागि उपाय अपनाएका उहाँको भनाइ थियो।

अमेरिका बाहेक अन्य देशले यो विषयलाई कसरी हेर्छन्? हालै ब्राजिलको थ्री कन्टिनेन्ट्सको सामाजिक अनुसन्धान संस्थानका अनुसन्धानकर्ता मार्कोले यस विषयमा धेरै अन्तरदृष्टिपूर्ण बयान व्यक्त गर्नुभयो। उहाँको भनाइ अनुसार उद्यमलाई अनुदान दिनु राज्यको नियमित अभ्यास होइन र? के अमेरिकाले अर्धचालक कम्पनीलाई पनि अनुदान दिँदैन? युरोपले अझै पनि कृषि उद्यमलाई अनुदान दिन्छ, ब्राजिलका कृषि उत्पादन युरोपलाई बेच्न सकिँदैन, किन चीनले आफ्नै उद्यमलाई सब्सिडी दिएकोमा सबैले चिच्याइरहेका छन्? ब्राजिलियनले सोच्दैनन् कि यो अत्यधिक क्षमता हो र चीनसँग अझै जोडदार रूपमा सहयोग गर्न चाहन्छन्।

वास्तवमा "अधिक क्षमता" त मूलतः दुई अवस्था हुन सक्छ। पहिलो अवस्थामा, तपाईंसँग उत्पादन क्षमता छ तर तपाईंले अर्डर प्राप्त गर्न सक्नुहुन्न र कसैले पनि तपाईंले उत्पादन गरेको चाहँदैन। दोस्रो अवस्थामा, तपाईंसँग ठूलो संख्यामा अर्डर छन् र उत्पादन दक्षता कुनै पनि मागलाई अवशोषित गर्न पर्याप्त छ। स्पष्ट छ कि पश्चिमी मुलुक भनेको "अधिक क्षमता" दोस्रो अवस्था नै हो, तिनीहरू वास्तवमै डराउँछन् कि चीन तिनीहरू केही उदीयमान उद्योगमा भन्दा बढी प्रतिरोधी छ र उनीहरूले जतिसुकै कठिन भए पनि भेट्न सक्दैन।

त्यसैले तथाकथित "अधिक क्षमता" अमेरिकाका लागि चीनलाई दबाउने एक माध्यम मात्र हो। चीनको परराष्ट्रमन्त्रालयका प्रवक्ता लिन च्येनले भन्नु भएझैं अमेरिकाले प्रस्तुत गरेको तथाकथित "चीनको अति क्षमता सिद्धान्त" आर्थिक अवधारणा जस्तो देखिन्छ तर यसको पछाडि चीनको औद्योगिक विकासलाई रोक्ने र दबाउने दुष्ट नियत रहेको छ। यसको लक्ष्य आफूलाई अनुकूल प्रतिस्पर्धा र बजार लाभ माग्ने र जबरजस्ती र दादागिरी हो।